Ο γάμος είναι ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά γεγονότα στη ζωή του χωριού. στο παρελθόν, όμως, όταν το χωριό ήταν ένας ζωντανός και ακμαίος κοινωνικός και παραγωγικός σχηματισμός, η σημασία του γάμου ήταν ακόμη μεγαλύτερη. Γιατί, αν και στο ηθικό πεδίο η ένωση ενός ζευγαριού σε γάμο έχει ουσιαστικά απόλυτη αξία, σχεδόν οντολογικής φύσης, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι οι γάμοι στις κοινωνίες της υπαίθρου διαδραμάτιζαν ρόλο, τόσο στις κοινωνικές ισορροπίες εντός της κοινότητας, όσο και στις παραγωγικές και οικονομικές διαδικασίες.
Ο βαθμός δημογραφικής αύξησης των γενών που απάρτιζαν το χωριό, άρα και η δημογραφική τους ρώμη, επηρέαζε πεδία, όπως την ανάδειξη των τοπικών αξιωματούχων (δηλαδή των Γερόντων και του Κοντόσταβλου), η οποία γινόταν με ψηφοφορία (τουλάχιστον στην περίπτωση των Γερόντων). Επίσης, η οικογενειακή οργάνωση που προέκυπτε μέσω ενός γάμου, αναλόγως αν το νέο ζευγάρι εντασσόταν σε μία από τις πατριαρχικές οικογένειες των γονιών, ή αν δημιουργούσε μία πυρηνική οικογένεια, άρα και ένα νέο νοικοκυριό (Φαμίλια), μπορούσε να ευνοήσει την ισχυροποίηση ή εξασθένιση, των νοικοκυριών (φαμιλίων) των γονιών. Οι λόγοι, προφανείς, καθώς αν το ζευγάρι εντασσόταν σε ένα ήδη στιβαρό νοικοκυριό, μπορούσε μόνο να αυξήσει την παραγωγικότητά του, ενώ η ένταξή του σε ένα ασθενές νοικοκυριό, με λίγες διαθέσιμες καλλιεργήσιμες γαίες, θα επέτεινε την εξασθένησή του μέσω των επιπλέον αναγκών σε διατροφή και ένδυση. Παρόμοια επίδραση μπορεί να είχε και η μεταφορά έγγειου και κινητού κεφαλαίου, με τη μορφή προίκας ή ενίσχυσης του γαμπρού από τους γονείς του. Τέλος, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε τις επιδράσεις των νέων δεσμών που προέκυπταν μέσω ενός γάμου, ειδικά σε μία κοινωνία που λειτουργούσε πρωτίστως βάσει των συγγενικών δικτύων.
Ως εκ τούτου, ο γάμος αποτελούσε μείζον γεγονός, όπως άλλωστε έχει αναγνωριστεί και από την Εκκλησία, η οποία ονομάζει το μυστήριο του γάμου "Μέγα", χρησιμοποιώντας ένα επίθετο που δεν συναντάται σε άλλες περιπτώσεις. Για τους λόγους αυτούς η κοινωνία της κερκυραϊκής υπαίθρου είχε θεσπίσει μία ακολουθία τελετουργιών, η οποία δεν τόνιζε απλώς τη σημασία του γεγονότος, αλλά ισχυροποιούσε τους δεσμούς που προέκυπταν από αυτό. Τούτο γίνεται άμεσα αντιληπτό μέσω της ανάλυσης της τυπολογίας και των συμβολισμών των εθίμων του γάμου, όσο και από τη διαπίστωση ότι η σύναψη γαμήλιας σχέσης ήταν μία σχετικά μακρόχρονη διαδικασία, η οποία χωριζόταν σε στάδια, τα οποία αποτελούσαν δικλείδες ασφαλείας έναντι των δυσκολιών που προέκυπταν από τις αναπόφευκτες διαπραγματεύσεις, τόσο σε επίπεδο διαπροσωπικών σχέσεων, όσο και στο οικονομικό πεδίο.
Ας δούμε όμως, ποια ήταν τα έθιμα που σχετίζονται με τον γάμο στους Κουραμάδες, όπως τα περιγράφει ο Κωνσταντίνος Γραμμένος (Παλικάρη):
Όταν οι γονείς ενός νέου θεωρούσαν ότι ήταν σε ηλικία γάμου συσκέπτονταν με τον νέο, ώστε να αποφασίσουν ποια από τις ανύπαντρες κοπέλες του χωριού ή της ευρύτερης περιοχής ήταν κατάλληλη γι' αυτόν. Η διαδικασία της σύσκεψης δεν ήταν απόλυτη, καθώς δεν ήταν λίγες οι φορές που οι γονείς επέλεγαν τη μέλλουσα νύφη και απλώς ζητούσαν την επίνευση του γιου τους.
Στη συνέχει ξεκινούσαν τα "προξενέματα": Οι γονείς του νέου επέλεγαν έναν προξενητή, ο οποίος πήγαινε στο σπίτι της κοπέλας μεταφέροντας την επιθυμία του νέου και των γονέων του να γίνει νύφη τους. Οι γονείς της κοπέλας, αν ενέκριναν τον γαμπρό, αποδέχονταν την πρόταση του προξενητή, με ή χωρίς τη συγκατάθεση της κόρης τους. Ακολουθούσε η γνωστοποίηση της αποδοχής της πρότασης από τον προξενητή.
Στη συνέχεια, οι γονείς των δύο νέων, μαζί με τον προξενητή, συναντιόνταν με σκοπό τη σύναψη συμφωνίας για τον γάμο των παιδιών τους. Κατά τη συνάντηση αυτή, ο πατέρας της νέας κατέθετε στους γονείς του μέλλοντος γαμπρού, ή στον ίδιο, ένα έγγραφο που ονομαζόταν "ομόλογος", ή "αρεσκιά", στο οποίο αναφέρονταν περιληπτικά όσα είχαν συμφωνήσει να δώσουν ως προίκα στη μέλλουσα νύφη. ταυτόχρονα, με το κλείσιμο της συμφωνίας, πραγματοποιούταν και ο ορισμός της ημέρας των αρραβώνων. Η διαδικασία αυτή ονομαζόταν "τελειώματα", και επισφραγιζόταν με χαρμόσυνο χτύπημα των καμπάνων και πυροβολισμούς, τα λεγόμενα "ακούσματα", έτσι ώστε να γίνει γνωστό σε όλο το χωριό και τη γύρω περιοχή.
Ημέρα των αρραβώνων:
Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη και πολύ επιμελημένη προετοιμασία που γινόταν στο σπίτι της μέλλουσας νύφης για το γεύμα ή δείπνο των αρραβώνων, στο οποίο συμμετείχαν οι δύο οικογένειες και συχνά και άλλοι στενοί συγγενείς. Κατά τον ερχομό του στο σπίτι της μέλλουσας νύφης, ο μέλλων γαμπρός συνοδευόταν υποχρεωτικά από τους γονείς του ή και κάποιους άλλους συγγενείς. Πάντα προπορευόταν μία νέα κοπέλα, στενή συγγενής του γαμπρού, με ένα κανίστρι (καλάθι) στο κεφάλι της. Το κανίστρι αυτό λεγόταν "ινπένιο" και περιείχε τα δαχυλίδια των αρραβώνων και άλλα μικροδώρα για την νύφη και τους συγγενείς της. Το ινπένιο ήταν πάντα σκεπασμένο με ένα μαντίλι χρώματος κόκκινου, με κίτρινα χρωματιστά παγωνόφτερα, και ονομαζόταν "τσουτσουμίδα". Στο ξεκίνημα και την άφιξη της συνοδείας του μέλλοντος γαμπρού στο σπίτι της μέλλουσας νύφης χτυπούσαν χαρμόσυνα οι καμπάνες των εκκλησιών, δίνοντας έτσι ακόμη πιο επίσημο και χαρμόσυνο τόνο στο γεγονός.
Τους συγγενείς του νέου τους υποδέχονταν οι συγγενείς της μέλλουσας νύφης, παρουσία και του ιερέως του χωριού, ο οποίος παρευρισκόταν για να ευλογήσει τα δαχτυλίδια των αρραβώνων. Μετά την απαραίτητη ευλογία από τον ιερέα, γινόταν η ανταλλαγή δώρων μεταξύ των δύο οικογενειών. Ο γαμπρός ή ο πατέρας του, φορούσε την τσουτσουμίδα στο κεφάλι της μέλλουσας νύφης, η οποία το έφερε καθ' όλη την περίοδο της μνηστείας. Στον αρραβώνα συνήθως οριζόταν και η ημερομηνία του γάμου.
Μετά τον αρραβώνα, την ίδια ημέρα ή κάποιαν από τις επόμενες, γίνονταν τα "προποδιάσματα", η υποδοχή δηλαδή της αρραβωνιαστικιάς στο σπίτι του μνηστήρα της. Τη γυναίκα συνόδευαν ο μνηστήρας με τους γονείς της, ενώ στην πόρτα την περίμενε η μέλλουσα πεθερά της, η οποία τη φιλούσε και της έδινε την ευχή της. Ακολουθούσε γεύμα, το οποίο περιελάμβανε συμβολικά χταπόδι με ρύζι
Ο βαθμός δημογραφικής αύξησης των γενών που απάρτιζαν το χωριό, άρα και η δημογραφική τους ρώμη, επηρέαζε πεδία, όπως την ανάδειξη των τοπικών αξιωματούχων (δηλαδή των Γερόντων και του Κοντόσταβλου), η οποία γινόταν με ψηφοφορία (τουλάχιστον στην περίπτωση των Γερόντων). Επίσης, η οικογενειακή οργάνωση που προέκυπτε μέσω ενός γάμου, αναλόγως αν το νέο ζευγάρι εντασσόταν σε μία από τις πατριαρχικές οικογένειες των γονιών, ή αν δημιουργούσε μία πυρηνική οικογένεια, άρα και ένα νέο νοικοκυριό (Φαμίλια), μπορούσε να ευνοήσει την ισχυροποίηση ή εξασθένιση, των νοικοκυριών (φαμιλίων) των γονιών. Οι λόγοι, προφανείς, καθώς αν το ζευγάρι εντασσόταν σε ένα ήδη στιβαρό νοικοκυριό, μπορούσε μόνο να αυξήσει την παραγωγικότητά του, ενώ η ένταξή του σε ένα ασθενές νοικοκυριό, με λίγες διαθέσιμες καλλιεργήσιμες γαίες, θα επέτεινε την εξασθένησή του μέσω των επιπλέον αναγκών σε διατροφή και ένδυση. Παρόμοια επίδραση μπορεί να είχε και η μεταφορά έγγειου και κινητού κεφαλαίου, με τη μορφή προίκας ή ενίσχυσης του γαμπρού από τους γονείς του. Τέλος, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε τις επιδράσεις των νέων δεσμών που προέκυπταν μέσω ενός γάμου, ειδικά σε μία κοινωνία που λειτουργούσε πρωτίστως βάσει των συγγενικών δικτύων.
Ως εκ τούτου, ο γάμος αποτελούσε μείζον γεγονός, όπως άλλωστε έχει αναγνωριστεί και από την Εκκλησία, η οποία ονομάζει το μυστήριο του γάμου "Μέγα", χρησιμοποιώντας ένα επίθετο που δεν συναντάται σε άλλες περιπτώσεις. Για τους λόγους αυτούς η κοινωνία της κερκυραϊκής υπαίθρου είχε θεσπίσει μία ακολουθία τελετουργιών, η οποία δεν τόνιζε απλώς τη σημασία του γεγονότος, αλλά ισχυροποιούσε τους δεσμούς που προέκυπταν από αυτό. Τούτο γίνεται άμεσα αντιληπτό μέσω της ανάλυσης της τυπολογίας και των συμβολισμών των εθίμων του γάμου, όσο και από τη διαπίστωση ότι η σύναψη γαμήλιας σχέσης ήταν μία σχετικά μακρόχρονη διαδικασία, η οποία χωριζόταν σε στάδια, τα οποία αποτελούσαν δικλείδες ασφαλείας έναντι των δυσκολιών που προέκυπταν από τις αναπόφευκτες διαπραγματεύσεις, τόσο σε επίπεδο διαπροσωπικών σχέσεων, όσο και στο οικονομικό πεδίο.
Ας δούμε όμως, ποια ήταν τα έθιμα που σχετίζονται με τον γάμο στους Κουραμάδες, όπως τα περιγράφει ο Κωνσταντίνος Γραμμένος (Παλικάρη):
Όταν οι γονείς ενός νέου θεωρούσαν ότι ήταν σε ηλικία γάμου συσκέπτονταν με τον νέο, ώστε να αποφασίσουν ποια από τις ανύπαντρες κοπέλες του χωριού ή της ευρύτερης περιοχής ήταν κατάλληλη γι' αυτόν. Η διαδικασία της σύσκεψης δεν ήταν απόλυτη, καθώς δεν ήταν λίγες οι φορές που οι γονείς επέλεγαν τη μέλλουσα νύφη και απλώς ζητούσαν την επίνευση του γιου τους.
Στη συνέχει ξεκινούσαν τα "προξενέματα": Οι γονείς του νέου επέλεγαν έναν προξενητή, ο οποίος πήγαινε στο σπίτι της κοπέλας μεταφέροντας την επιθυμία του νέου και των γονέων του να γίνει νύφη τους. Οι γονείς της κοπέλας, αν ενέκριναν τον γαμπρό, αποδέχονταν την πρόταση του προξενητή, με ή χωρίς τη συγκατάθεση της κόρης τους. Ακολουθούσε η γνωστοποίηση της αποδοχής της πρότασης από τον προξενητή.
Στη συνέχεια, οι γονείς των δύο νέων, μαζί με τον προξενητή, συναντιόνταν με σκοπό τη σύναψη συμφωνίας για τον γάμο των παιδιών τους. Κατά τη συνάντηση αυτή, ο πατέρας της νέας κατέθετε στους γονείς του μέλλοντος γαμπρού, ή στον ίδιο, ένα έγγραφο που ονομαζόταν "ομόλογος", ή "αρεσκιά", στο οποίο αναφέρονταν περιληπτικά όσα είχαν συμφωνήσει να δώσουν ως προίκα στη μέλλουσα νύφη. ταυτόχρονα, με το κλείσιμο της συμφωνίας, πραγματοποιούταν και ο ορισμός της ημέρας των αρραβώνων. Η διαδικασία αυτή ονομαζόταν "τελειώματα", και επισφραγιζόταν με χαρμόσυνο χτύπημα των καμπάνων και πυροβολισμούς, τα λεγόμενα "ακούσματα", έτσι ώστε να γίνει γνωστό σε όλο το χωριό και τη γύρω περιοχή.
Ημέρα των αρραβώνων:
Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη και πολύ επιμελημένη προετοιμασία που γινόταν στο σπίτι της μέλλουσας νύφης για το γεύμα ή δείπνο των αρραβώνων, στο οποίο συμμετείχαν οι δύο οικογένειες και συχνά και άλλοι στενοί συγγενείς. Κατά τον ερχομό του στο σπίτι της μέλλουσας νύφης, ο μέλλων γαμπρός συνοδευόταν υποχρεωτικά από τους γονείς του ή και κάποιους άλλους συγγενείς. Πάντα προπορευόταν μία νέα κοπέλα, στενή συγγενής του γαμπρού, με ένα κανίστρι (καλάθι) στο κεφάλι της. Το κανίστρι αυτό λεγόταν "ινπένιο" και περιείχε τα δαχυλίδια των αρραβώνων και άλλα μικροδώρα για την νύφη και τους συγγενείς της. Το ινπένιο ήταν πάντα σκεπασμένο με ένα μαντίλι χρώματος κόκκινου, με κίτρινα χρωματιστά παγωνόφτερα, και ονομαζόταν "τσουτσουμίδα". Στο ξεκίνημα και την άφιξη της συνοδείας του μέλλοντος γαμπρού στο σπίτι της μέλλουσας νύφης χτυπούσαν χαρμόσυνα οι καμπάνες των εκκλησιών, δίνοντας έτσι ακόμη πιο επίσημο και χαρμόσυνο τόνο στο γεγονός.
Τους συγγενείς του νέου τους υποδέχονταν οι συγγενείς της μέλλουσας νύφης, παρουσία και του ιερέως του χωριού, ο οποίος παρευρισκόταν για να ευλογήσει τα δαχτυλίδια των αρραβώνων. Μετά την απαραίτητη ευλογία από τον ιερέα, γινόταν η ανταλλαγή δώρων μεταξύ των δύο οικογενειών. Ο γαμπρός ή ο πατέρας του, φορούσε την τσουτσουμίδα στο κεφάλι της μέλλουσας νύφης, η οποία το έφερε καθ' όλη την περίοδο της μνηστείας. Στον αρραβώνα συνήθως οριζόταν και η ημερομηνία του γάμου.
Μετά τον αρραβώνα, την ίδια ημέρα ή κάποιαν από τις επόμενες, γίνονταν τα "προποδιάσματα", η υποδοχή δηλαδή της αρραβωνιαστικιάς στο σπίτι του μνηστήρα της. Τη γυναίκα συνόδευαν ο μνηστήρας με τους γονείς της, ενώ στην πόρτα την περίμενε η μέλλουσα πεθερά της, η οποία τη φιλούσε και της έδινε την ευχή της. Ακολουθούσε γεύμα, το οποίο περιελάμβανε συμβολικά χταπόδι με ρύζι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου